5.1 Bu bölümde, savaşın getirdiği etkilerin NATO ‘nun ve ülkemiz bahriyesinin enerji güvenliğinde neler doğurduğu hakkında özet fikir edinebileceksiniz;
- Dijital Çağın geliştirdiği yeni bir savaş çeşidi olan siber atak lar enerji güvenliğini nasıl tehdit ediyor?
- NATO da buna karşı nasıl bir yaklaşım geliştirildi?
- NATO bu tehdidi ne zaman fark etti ve gündemine aldı?
- Bu yaklaşım yeterli mi ve güven sağlıyor mu?
- TÜRKİYE silahlı kuvvetleri için etkilenme nerelerde?
- Önlem olarak neler yapılabilir?
Daha Detaylı açılım ve bilgiler , KAYNAKÇA da yer alan referanslardan sağlanabilir.
5.3 Klasik sıcak savaş yöntemlerine yakın zamanlarda siber ataklar, ekonomik baskılar, terörist baskınlar gibi değişik karakterde yeni girişimler eklendi. Bu bileşenlerin oluşturduğu yeni Savaş çeşidine HİBRİT TEHDİT adı veriliyor.
5.4 Askeri değerlendirmelerde enerji güvenliği önemli bir stratejik faktördür. Dijital girişimler şeklindeki Siber ataklar, karşı tarafın ağ yapıları ve enerji tesisleri dahil kritik altyapıları üzerine uygulanmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının ön plana geçmesiyle güç kaynakları olarak elektrifikasyona dönüşüm giderek artmaktadır. Dolayısı bu değişim güç kaynaklarının siber atakla tehdit edilmesini birlikte getirmektedir.
5.5 Bu savaş şekline örnekler ararsak;
- Rusya’nın 2009’dan bu yana Bulgaristan ve Romanya enerji kaynaklarında yarattığı kesintiler,
- 2020 yılında bir Rus grubun Alman enerji firmalarına yarattığı sorunlar,
- 2015 Aralık ayında Ukrayna’nın 13 merkezinde 6 saat süreyle su kesintisi,
- 2016’da benzer şekilde başkent Kiev’in enerji kilit sisteminde bir virüs aracılığı ile yaratılan kesinti,
- İran’ın Suudi Arabistan enerji sistemlerine 2019’da dronlarla verdiği hasar,
- 2017 yılında yine Suudi Arabistan’ın METRO ARABİC Kompleksi’ne virüsü kullanılarak verilen zarar,
- İran tarafından Basra Körfezi’nde 2 Suudi tankerine yapılan drone atağı,
Somut örnekler olarak görülür.
5.6 Avrupa Birliği doğalgaz gereksinimin %40 ını Rusya’dan almakta ve bunun %80 i Ukrayna’dan geçmekte. Yukardaki örnekler EU (EUROPEANUNION – AVRUPA BİRLİĞİ) ni konuya eğilmeye ve karşı önlemler almaya yöneltti. Dolayısı ile ağırlıkla EU nun yer aldığı NATO da bu alana girmeye başladı.
2006 yılı Kasım ayında Riga’da yapılan toplantıda ilk kez enerji güvenliği konusu ile NATO’nun ilgilenmesi gereği ortaya konmuştu.
Aynı toplantıda Amerikalı Senatör Richard Luger enerjinin Avrupa’da olası bir silahlı çatışma kaynağı olabileceğini dile getirmişti.
5.6 Enerji güvenliği bakımından RİGA deklarasyonu NATO için kritik bir dönüm noktasını göstermekte. İlk etepta NATO kendi olanakları içinde bulunan deniz yollarını gözetim ve erken uyarı sistemleri ile enerji güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunabilir. Ayrıca yine elinde olan askeri kapasiteler ve uzmanlık bilgisiyle katkı sağlayabilir.
5.7 2010 ve 2012 yıllarında yapılan NATO toplantılarında şu noktalara vurgu yapılmıştı;
- “İstikrarlı ve güvenilir bir enerji arzı, güzergâhların, tedarikçilerin ve enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve enerji ağlarının birbiriyle bağlantılı olması kritik önemini koruyor.”
- ” bununla birlikte birçok NATO üyesi enerji güvenliğini ulusal düzeyde ele alınması nota olarak sadece öneri ve yardım yapılması konusunda hemfikir. Ülkelerimiz doğu bölgesinde yapılan askeri girişimlerle enerji alt yapısının korunmasına zaten katkıda bulunduğu görüşünde İttifak, önceki Zirvelerde alınan kararlara uygun olarak ve yeni Stratejik Konseptimiz doğrultusunda enerji güvenliği alanındaki en acil riskler hakkında danışmaya devam edecektir. Bükreş’te kararlaştırılan ve NATO’nun değer katabileceği alanlara odaklanarak enerji güvenliğine katkıda bulunma kapasitesini daha da geliştireceğiz. Çalışmalarımızı ilerletirken, ortaklarımız ve diğer uluslararası aktörlerle istişareleri ve iş birliğini, mutabık kalındığı şekilde artıracağız ve uygun olduğu şekilde, enerji güvenliği konularını NATO’nun politika ve faaliyetlerine dahil edeceğiz”.
5.8 Bununla birlikte birçok NATO üyesi enerji güvenliğinin ulusal düzeyde ele alınması, NATO’nun sadece öneri ve yardımlarda bulunması hakkında fikir Birliği’nde.
TÜRKİYE doğusunda yürütmekte olduğu operasyonlarla enerji güvenliği için zaten katkı yapmakta olduğu görüşünde…
5.9 Bütün bunlar NATO üyesi ülkelere bireysel tehlikeler yaratmakta ama NATO’nun ortak savunma sistemi ve yapısı için de riskler yaratmakta.
Video
5.10 Karşıt önlem olarak Avrupa Ülkeleri Ekim 2017 tarihinde Helsinki’de THE EUROPEAN CENTRE OF EXCELLENCE Merkezini oluşturmuştu. NATO ise paralel olarak NATO ENERGY SECURITY CENTRE OF EXCELLENCE merkezini Vilnius de 2012 de kurmuştur.
5.11 NATO ENSEC COE’nin misyonu kendi belgelerinde şöyle açıklanmakta;
- “NATO’nun yetenek geliştirme sürecini, görev etkinliğini ve birlikte çalışabilirliğini yakın, orta ve uzun vadede kapsamlı bir şekilde destekleyerek Stratejik Komutanlıklara, diğer NATO organlarına, uluslara, ortaklara ve diğer sivil ve askeri oluşumlara yardımcı olur.
- Enerji güvenliğinin tüm yönleriyle, ilgilenildiği zamanda konu uzmanlığını yapar.
- Misyon, askeri gereksinimleri, operasyonel alanda enerji verimliliğini ve akademi ve endüstri ile etkileşimi desteklemek için uygun maliyetli çözümleri içerir.
- Risk değerlendirme analizine katkıda bulunan enerji güvenliği alanında teknik, bilimsel ve akademik konu uzmanlığı sağlar.
- Akıllı Savunmayı desteklemek için çevre dostu ve verimli askeri yeteneklerin geliştirilmesi için enerji güvenliği ile ilgili çözümler sunar.
- NATO’yu ilgilendiren alanlarda enerji arzı ve kritik enerji altyapı korumasının çeşitli yönleri hakkında bilimsel, teknik ve akademik analizler sağlar.
- Hedeflenen teknik bilimsel değerlendirmeler yoluyla ve enerji verimli kuvvetlerin geliştirilmesi için tavsiye ve çözümler sağlayarak NATO Operasyonlarını destekler.
- NATO’nun dönüşüm faaliyetlerinde gelecekteki ihtiyaçları belirler ve enerji kaynaklarının küresel kıtlığı ve uluslararası enerji sisteminin karmaşıklığından kaynaklanan acil askeri tehditleri ve zorlukları önlemeye veya hafifletmeye çalışır.”
6. TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ (BAHRİYE) İÇİN ENERJİ DURUMU
6.1 ENERJİNİN Ulusal savunma bakımından önemini ilgili yazımda açıklamaya çalışmıştım.
Silahlı kuvvetlerin enerji üzerindeki kararlarını etkileyen iki önemli faktör; enerji maliyetlerinin giderek artar bir hale gelmesi aynı zamanda Petrol fiyatlarındaki öngörülemeyen dalgalanmalar. Diğeri ise birinciye reaksiyon olarak enerji verimliliğinin arttırılması ile yenilenebilir enerjilerin daha çok kullanılması ve enerji yönetimine geçilmesidir.
6.2 Bahriye bakımından Enerji konusunun taşıdığı önemi iki ana başlık altında görebiliriz.
Bahriye’nin Asli görevlerinden bir tanesi, ülkenin ekonomik varlığını sürdürebilmek ve koruyabilmek için Deniz ticaret yolları ile denizden enerji tedarik kanallarının açık tutulması ve güvenliğinin sağlanması ulusal stratejik bir gereksinimdir. Savaşın bu yönü ile bize etkisi stratejik ve operasyonel olarak ayrı bir değerlendirme konusudur.
İkinci olarak Bahriye, tüm asli görevlerini yerine getirebilmek için enerji kullanmak ve tüketmek zorundadır.
6.3 Çok önemli bir diğer faktör Gelişmekte olan MODERN SILAHLARDIR.
Bu silahlar anlık ta olsa yüksek enerji gerektirmekte. Bahriyeler artık gemilerini bu silahlarla donatmak için teknolojik yarış içinde. Bunlara karşı korunmak ta ayrı bir sorun oluşturuyor.
6.4 Bahriye açısından bakıldığında enerji güvenliğinin anlamı, gerekli enerjinin güvenilir kaynaklardan tedariki ile yüzer birlikler ve sahil tesislerine yeterli miktarda gönderilebilmesi ve bunun korunabilmesidir. Savaş bu bağlamda silahlı kuvvetler için enerjinin kritik konumunu daha da arttırmıştır.
Aynı zamanda Ukrayna savaşı ülkemiz, dolayısı ile silahlı kuvvetler ve bahriye için enerji maliyetlerini çok yükseltmiştir.
Türkiye NATO örgütünün bir üyesi olarak orada enerji güvenliği alanında ve birinci kısımda belirttiğim önlemlerle de direkt bağlantılı demektir. Öte yandan NATO’da konunun öncelikle ULUSAL DÜZEYDE değerlendirilmesinin yeğlenmesi, bizim de kendi önlemlerimize ağırlık vermemiz gerektiğini göstermekte.
6.5 NE YAPMAMIZ LAZIM?
- Stratejik planlamalarda enerji gereksiniminin dikkate alınması
- Platform ile sistem tedarik ve geliştirmede enerji gereksinimlerinin dikkate alması
- Enerji verimliliğinin bir kaynak olarak değerlendirilmesi
- Yenilenebilir enerjiler sektörünün uygulanabilirlik açısından izlenmesi
- Enerji TEKNOLOJİSİNİN GELİŞİMİ ve bunların deniz kuvvetlerinde kullanılabilmesi alanında Deniz Kuvvetleri, Devlet birimleri, Endüstri ve Akademi topluluğu ile iş birliği.
7. SONUÇ OLARAK
7.1 Gelişen yeni savaş yöntemi olan hibrit ataklar, NATO üyesi ülkelerin altyapıları için önemli bir tehdit oluşturmaktadır.
Avrupa birliği ülkelerin doğalgaz gereksinimlerinin %80 i Rusya’dan ve Ukrayna üzerinden sağlanmaktadır. Bu bakımdan NATO enerji güvenliği için bu durumun önemle dikkate alınması bir zorunluluktur. Ancak bu konuda NATO’nun devreye girme şekli hakkında üye ülkeler arasında bir konsensus sağlanamamıştır. Buna rağmen NATO, Energy Security Center of Excellence örgütlenmesi ile enerji güvenliği konusunda alınabilecek önlemler için üye ülkelere bir rehber oluşturulmuştur.
7.2 Hem NATO üyesi olarak hem de ulusal bağlamda TÜRKİYE SİLAHLI KUVVETLERİ (Bahriye) için UKRAYNA savaşı enerji güvenliğini ciddi tehdit eden bir gelişmedir. Hatta stratejik bir faktördür.
Gelişen olumsuzlukların etkilerini en düşük düzeyde tutabilmek için enerji konusunda personelin her düzeyinde bilinçlenmenin arttırılması
KAYNAKÇA:
1. ENERGY SECURİTY İN THE ERA OF HYBRİD WARFARE
https://www.nato.int/docu/review/articles/2021/01/13/energy-security-in-the-era-of-hybrid-warfare/index.html
2. Moran, D.,J.A Russsell, (2008) „The Militarisation of Energy Security“, Strategic Insights, Vol 7, No. 1, February 2008 p. 2. http://www.ccc.nps.navy.mil/si/2008/Feb/moranFeb08.asp
3. ENERGY CRİSİS İN EUROPE AND THE ROLE OF NATO İN PROVİDİNG ENERGY SECURİTY
4. NATO -ENERGY SECURITY DISCOURSE
5. RUSSIA’S MILITARY DOCTRINE http://www.armscontrol.org/act/2000_05/dc3ma00?print
6. ÖĞÜTÇÜ, MEHMET.2017.YENİ”BÜYÜK OYUN”.1.ci baskı.İSTANBUL.Doğan Egmont Yayıncılık veYapımcılık Ticaret. A.Ş.
7. PAMİR,NECDET.2016.ENERJİNİN İKTİDARI. 2..Cİ baskı.İSTANBUL.Hayygrup Yayıncılık LTD.ŞTİ.
8. ÖZGEN,CENK.2015.ROTA DENİZ KUVVETLERİ VE ENERJİ GÜVENLİĞİ.1.ci baskı.GECE KİTAPLIĞI.
9. ENERGY AND THE MILITARY: CONVERGENCE OF SECURITY, ECONOMIC, AND ENVIRONMENTAL DECISION-MAKING
Constantine Samarasb,[1], William J. Nuttalla, Morgan Bazilian
